Njeto!

Bordspelfanaten kennen Kazachstan natuurlijk van de klassieker Risk, terwijl bij schaatsliefhebbers Kazachstan bekend is vanwege de wonderbaan Medeo in het voormalige Alma Ata. Maar wat is dat nou voor land, Kazachstan? Welnu, het is vooral een groot land. Er zijn zelfs maar acht landen groter dan Kazachstan en dat is goed te merken. In elf dagen tijd brengen we precies 48 uur door in de trein zonder nou overdreven veel gezien te hebben. Echter, wat we ons van Kazachstan vooral zal bij blijven, is dat het vooral een land is dat lastig te bereizen is. "Njeto!", krijgen we overal te horen, atijd maar weer dat bitse Njeto.

De Kazachstanen beschouwen zichzelf als de meest geciviliseerden van alle Centraal-Aziatische volkeren. Toegegeven, economische mogelijkheden zijn er legio. Onwaarschijnlijke olie- en gasvelden genereren, zeker in de toekomst, de nodige dollars. En dan te bedenken dat het bijna complete periodiek systeem der elementen ook onder de steppe grond te vinden is. Engels spreken doet echter bijna niemand. Hulpvaardigheid is ook al geen sterke eigenschap van het Kazachstaanse volk en de grote Russische minderheid. Het lijkt soms wel een schrikreactie. Men ziet een buitenlander en roept direct Njeto!. Het zal ongetwijfeld "Nee" betekenen maar de intonatie waarmee het gezegd wordt, betekent het eerder "rot op", "wegwezen", "ik wil je nooit meer zien" of "nou opgedonderd". Zo lopen we een restaurant binnen en het eerste wat de serveerster uitkraamt is Njeto. Geen standaard beleefdheidsvormen als goedemorgen, bedankt, tot ziens, niet in het Russisch en zeker niet in het Engels. Ook in bussen, het theater, hotels of gewoon op straat als je de weg vraagt, Njeto, Njeto, Njeto.

Treinkaartjes kopen schijnt (met name in Aralsk) zelfs voor een Kazachstaan al een volstrekt onmogelijke missie te zijn. Wij geven het na drie pogingen op. Het veelal Russische spoorwegpersoneel, gezien hun omvang door ons al snel tot Walrussen gedoopt, is ronduit onbeschoft. Terug schelden helpt niet want er is niemand die je verstaat. Zelfs de toch tamelijk universele 'four letter words' worden met Njeto beantwoord. Dit geeft aanleiding tot een zekere vorm van vandalisme. Het aankomst/vertrek informatiebord blijkt hier uitstekend tegen bestand te zijn. Lukt dan helemaal niets in dit land?

In het holst van de nacht proberen we ongezien het treinstation van Aralsk te bereiken. Na een kwartier krijgt een politieman ons in de gaten en twijfelt geen moment: hij salueert en eist direct identiteitspapieren. Een uitgebreide studie van onze paspoorten volgt. De man heeft duidelijk geen idee waar hij moet kijken en heeft niet het flauwste benul waar wij vandaan komen. "Gallandia, tourist", zeggen we in niet al te best Russisch. Uitermate verdacht allemaal maar we krijgen de paspoorten terug. Kort daarna verschijnt een mannetje van de spoorwegpolitie dat vraagt naar de treinkaartjes die we dus onmogelijk konden kopen. Nu is het onze beurt om de onnozele gans uit te hangen. Op alles wat de beste man vraagt, antwoorden we 'ni panimay', ikke niet begrijpe. Zelfs als hij een treinkaartje laat zien, snappen we er helemaal niets van. Er wordt meer politie bijgeroepen maar wij blijven als een Sovjet-robot 'ni panimay' herhalen. Heerlijk om de frustratie van de gezichten af te lezen. Tsja, dit ervaren wij in jullie land zo'n vijf maal per dag. Na een half uur geven ze het op en worden we met rust gelaten.

Natuurlijk vraagt ook de conducteur bij het instappen om een ticket maar hij is bijzonder gemakkelijk om te kopen. Eindelijk zijn we dan onderweg naar Almaty. In de trein worden we wederom lastig gevallen door het gezag. De gebruikelijke trucs worden uitgehaald om geld af te troggelen. Ze trachten Edwin op slinkse wijze in een kleine ruimte op te sluiten maar maatje 47 weet dit te verhinderen. Uiteindelijk betaalt de conducteur een afkoopsommetje aan de door en door corrupte agenten en komen we wederom goed weg. De rest van de nacht proberen we diverse slaapposities uit op een miniscuul klapstoeltje.

's Ochtends wordt Inti wakker geschud. Weer controle? Nee, een goedlachse Kazachstaanse biedt haar bed aan in de eerste klas coupe. Edwin wordt aangezien voor een Russische bergbeklimmer maar als dat misverstand uit de wereld is geholpen, is ook hij van harte welkom. Kazachstan krijgt opeens een heel ander gezicht. We vallen in een diepe slaap en eenmaal weer wakker krijgen we van alles aangeboden. Twee studentes blijken uitstekend Engels te spreken en opa van 84 verhaalt over zijn heldenavonturen in de Tweede Wereldoorlog. Hij beweert in ieder Europees land kindjes gemaakt te hebben. Roemeense vrouwen hebben tot op de dag van vandaag zijn voorkeur. Parijs heeft een onuitwisbare indruk achtergelaten. Glinsterende ogen verraden een wilde jeugd.

In de vroegere hoofdstad Almaty huren we voor een aantal dagen een flat in een buitenwijk. Het flatje is van alle gemakken voorzien. Al het comfort zorgt ervoor dat we maar moeilijk het huis uitkomen. Almaty is een heerlijke stad. Veel groen, hippe restaurants, straatfeesten, modern, kosmopoliet. In de 'Soccer Bar' is zelfs Hoegaarden van tap beschikbaar. Overal ook casino's (China is niet ver weg) en er razen meer Mercedessen dan Lada's door de straten. De armoede van Aralsk en Turkestan is opeens heel ver weg.

Een spliksplinternieuwe stadsbus brengt ons naar de legendarische schaatsbaan. Vroeger ging het gerucht dat er op deze baan altijd rugwind zou staan. Dit heeft geleid tot vele wereldrecords in de tijd dat er nog geen indoor schaatsbanen waren. De Medeo baan is gelegen in het smalste gedeelte van een vallei. Aan de zuid-zijde ligt een enorme dam, gebouwd om lawines tegen te gaan. De wind valt als het ware in het stadion. Toch maakt Medeo een wat vervallen indruk. In de zomer hangt er de geur van shashlik, van natuurijs natuurlijk geen spoor. Wat ontbreekt is een museum met foto's van de voormalige schaatshelden.

Ondanks het prettige karakter van Almaty, krijgen we ook hier weer veel Njeto's naar het hoofd gesmeten. De mooiste Njeto komt op naam van een mevrouw die snacks verkoopt bij een bushalte. Haar winkeltje puilt uit van de Pepsi. "Dwa Pepsi", vragen we beleefd en hoopvol. Met een stalen gezicht brult ze het antwoord.


Afgelegde route:
Almaty (Kazachstan) - Bishkek (Kirgizie)