Herdenken

In Nederland laait jaarlijks de discussie rond de dodenherdenking op. Wat moeten we ermee na 60 jaar, hoe moet er invulling aan gegeven worden? Iraniërs zullen er raar van opkijken. Het is hier de gewoonste zaak van de wereld om de slag bij Karbala in het jaar 680 (!) te herdenken. De opvolging van de Profeet Mohammed was de directe aanleiding voor het conflict. De sjiieten (staatsgodsdienst in Iran) ontlenen hun bestaansrecht aan deze slag. Imam Hoessein vocht zich met een klein leger dood tegen een overmacht van het kalifaat. De scheiding tussen de soennieten en de sjiieten was hiermee een feit. De heroïsche Hoessein werd opslag de eerste martelaar uit de sjiietische geschiedenis. Ondanks het Islamitische verbod op afbeeldingen, is Hoessein's beeltenis volop verkrijgbaar. Aanhangers kunnen kiezen uit posters of tapijten. Zijn stoere kop is afgebeeld als een mengeling van Che Chevara en Jezus Christus waarbij het subtiele streepje bloed verwijst naar zijn heldendaden in Karbala. Nog steeds wordt er gerouwd om de dood van Hoessein en dat rouwen nemen de sjiieten heel serieus. In Yazd, makkelijk de mooiste stad van Iran, is zelfs een heel gebouw gewijd aan de rituelen die de dood van Hoessein omlijsten. Net als de moskeeën en mausolea in deze stad is het van een oogverblindende schoonheid. Overal sprookjesachtige zandkleurige bouwwerken met turquoise mozaïek tegeltjes.

Van recentere datum is de Iran-Irak oorlog ( 1980-1988 ) en ook deze oorlog wordt, weliswaar op een geheel andere manier levend gehouden. De overmoedige Saddam, gesteund door het Westen, nam het op tegen de bekendste baardmans uit het pre-Bin Laden tijdperk: imam Khomeini. Welke stad of dorp je ook binnen rijdt in Iran, altijd zie je als eerste een enorm billboard waarop de gevallenen worden herdacht.

Het krankzinnige karakter van deze oorlog wordt pijnlijk duidelijk op de vele begraafplaatsen waar de soldaten een laatste rustplaats wordt gegund. We bezoeken in Esfahan de Golestan-E Shohade, de rozentuin van de Martelaren. Zoals in iedere andere Iraanse stad wordt ook deze begraafplaats keurig onderhouden. Ook de vlaggenzee ontbreekt hier niet. Graf, na graf, na graf met op de gedenkstenen foto's van veelal jonge jongens die lopend door de mijnenvelden van de Iraqi's het martelaarschap tegemoet gingen. Op een hoop graven prijkt ook de beeltenis van Khomeini. Nadat het Saddam medio jaren 80 duidelijk werd dat hij Iran onmogelijk kon verslaan, besloot Khomeini in de tegenaanval te gaan. Doel was de heilige steden Najaf en natuurlijk Karbala te veroveren. Acht jaar en een miljoen doden later werd uiteindelijk een wapenstilstand getekend. De grens tussen Iran en Irak bleef vrijwel ongewijzigd. Nu zijn het de Amerikanen die vechten rondom Karbala. Zo zinloos.